සමන් දෙවියන් : ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රධාන ආරක්ෂක දේවතාවා
ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රධාන ආරක්ෂක දෙවිවරුන් හතර දෙනාගෙන් කෙනෙකු ලෙස සමන් දෙවියෝ හෙවත් සුමන සමන් දෙවිඳුන් සැලකේ. උන්වහන්සේගේ ප්‍රධාන පුදබිම වන්නේ සමනොළ කන්ද හෙවත් ශ්‍රී පාදස්ථානයයි. බුදු සසුන සහ ශ්‍රී ලංකාව ආරක්ෂා කිරීමේ වගකීම භාර ගත් ප්‍රබල දෙවි කෙනෙකු ලෙස උන්වහන්සේ ගෞරවයට පාත්‍ර වේ.
සමන් දෙවියන්ගේ පුරාවෘත්තය
සමන් දෙවියන්ගේ පුරාවෘත්තය බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ලංකා ගමනය සමඟ ඉතා සමීපව බැඳී ඇත. බෞද්ධ ජනප්‍රවාදයට අනුව, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පළමු ලංකා ගමනයේදී මහියංගණයට වැඩම කළ අවස්ථාවේදී, යක්ෂ ගෝත්‍රිකයන් සහ නාග ගෝත්‍රිකයන් අතර පැවති ආරවුලක් සමථයකට පත් කිරීමට උන්වහන්සේ සමත් විය. එම අවස්ථාවේදී, සමන් දෙවියෝ යක්ෂ නායකයා ලෙස සිටි අතර, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දහම් ඇසීමෙන් පසු උන්වහන්සේ කෙරෙහි පැහැදී, තමන් හා තම පිරිස සමඟ බුදු සසුන සහ ශ්‍රී ලංකාව ආරක්ෂා කිරීමට භාර වූ බව සඳහන් වේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ තෙවන ලංකා ගමනයේදී ශ්‍රී පාදස්ථානයට වැඩම කළ අවස්ථාවේදී, උන්වහන්සේ සමනොළ කන්ද මත පාද සටහනක් පිහිටුවා ඇති බව විශ්වාස කෙරේ. මෙම පාද සටහන, ශ්‍රී පාද පද්මය ලෙස හැඳින්වෙන අතර, සමන් දෙවිඳුන්ගේ ආරාධනයෙන් උන්වහන්සේ එය පිහිටුවා ඇති බව පැවසෙන අතර, එතැන් සිට ශ්‍රී පාදස්ථානය සමන් දෙවියන්ගේ භාරයට පත් වූ බව ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් වේ.
ශ්‍රී පාදය සහ සමන් දෙවියන්
සමනොළ කන්ද හෙවත් ශ්‍රී පාදය, ලෝකයේ ආගම් කිහිපයකටම පූජනීය ස්ථානයකි. බෞද්ධයන් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පාද සටහන ලෙසත්, හින්දු භක්තිකයන් ශිව දෙවිඳුන්ගේ පාද සටහන ලෙසත්, ක්‍රිස්තියානි සහ ඉස්ලාම් භක්තිකයන් ආදම්ගේ පාද සටහන ලෙසත් එය සලකති. මෙම පුදබිම සියලු ආගම්වල සමගිය සහ සාමය සංකේතවත් කරයි.
වාර්ෂික ශ්‍රී පාද වන්දනා සමය දෙසැම්බර් මාසයේ පෝය දිනයකින් ආරම්භ වී මැයි මාසයේ පෝය දිනයකින් අවසන් වේ. මෙම සමයේදී, දහස් ගණන් බැතිමතුන් ශ්‍රී පාද වන්දනාවේ නිරත වන අතර, ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන අරමුණක් වන්නේ සමන් දෙවියන්ගේ පිහිට හා ආශිර්වාදය ලබා ගැනීමයි. වන්දනාකරුවන් කඳු නැගීමේදී, “සමන් දෙවි පිහිටයි!” යනුවෙන් ශබ්ද නගා කෑගසන්නේ උන්වහන්සේගේ ආරක්ෂාව පතායි.
සමන් දේවාලය සහ වතාවත්
සමන් දෙවියන්ගේ ප්‍රධාන දේවාලය පිහිටා ඇත්තේ රත්නපුර නගරයේය. මෙම දේවාලයේදී වාර්ෂිකව පවත්වනු ලබන ඇසළ මංගල්‍යය, රත්නපුර නගරයේ ප්‍රධාන උත්සවයක් වන අතර, මෙහිදී සධාතුක කරඬුව සහිත පෙරහැරක් වීදි සංචාරය කරනු ලබයි. මෙම පෙරහැරට අලි, ඇතුන්, නර්තන ශිල්පීන් සහ ගායකයන් සහභාගී වන අතර, එය දේශීය සහ විදේශීය සංචාරකයන්ගේ ආකර්ෂණයට ලක් වේ.
- පූජාවන්: සමන් දෙවියන්ට පූජා පවත්වනු ලබන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම සුදු මල්, කපුරු, තෙල් පහන්, සහ කිරි ආහාර වලිනි. සමන් දෙවිඳුන් සත්තු සහ වන සතුන් ආරක්ෂා කරන දෙවි කෙනෙකු ලෙසද සැලකේ. එම නිසා, ඔහුට පුද පූජා පවත්වන විට සත්ත්ව ඝාතනයෙන් වැළකී සිටීම සිරිතකි.
- ගාථා සහ යාඥා: සමන් දෙවියන් පිහිට පතමින් ගාථා සහ යාඥා කියනු ලබන අතර, මෙමගින් නරක දේ දුරු වී, යහපත උදා වන බව විශ්වාස කෙරේ.
සමන් දෙවියන්ගේ වැදගත්කම
සමන් දෙවියෝ ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධ සංස්කෘතියට සහ ජන ජීවිතයට ගැඹුරින් බැඳී සිටින දෙවි කෙනෙකි. උන්වහන්සේගේ පුරාවෘත්තය බෞද්ධ ඉතිහාසය සමඟ ඉතා සමීපව බැඳී ඇති අතර, ඔහු බුදු සසුන සහ ලංකාද්වීපය ආරක්ෂා කරන බවට ගැඹුරු විශ්වාසයක් පවතී. “සමනොළ” කන්ද හෙවත් ශ්‍රී පාදස්ථානයේ නාමය පවා සමන් දෙවියන් සමඟ සම්බන්ධ වී ඇත.
නිගමනය
සමන් දෙවියෝ යනු ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතිකත්වය, ආගම සහ සංස්කෘතිය සංකේතවත් කරන ප්‍රධාන දේවතාවාය. උන්වහන්සේගේ පුරාවෘත්තය, ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය, ආගම සහ ජන ජීවිතය සමඟ බද්ධ වී ඇති අතර, අදටත් උන්වහන්සේගේ පිහිට පතමින් දහස් ගණන් ජනතාව ශ්‍රී පාද වන්දනාවේ සහ රත්නපුර දේවාලයේ පූජාවලට සහභාගී වෙති.
